De Europese hoornaar, ook wel de ‘killerwesp’ genoemd, wekt steeds meer bezorgdheid in Nederland en België. Hoewel deze imposante insecten oorspronkelijk onderdeel zijn van het ecosysteem, lijken hun aantallen en aanwezigheid de laatste jaren significant toe te nemen. Dit leidt tot discussies over hun mogelijke impact op de menselijke gezondheid, de ecologische balans en de moeite die wordt gedaan om deze invasieve soort te bestrijden. Het gedrag van deze hoornaars en de risico’s die ze met zich meebrengen, vragen om aandacht van zowel natuurliefhebbers als beleidsmakers.
Steeds meer Europese hoornaars in Nederland
De populatie van de Europese hoornaar groeit gestaag in Nederland, en experts zoals staatsbosbeheer-ecoloog Tim Termaat noemen hun aanwezigheid inmiddels regelmatiger dan twintig jaar geleden. Deze hoornaars zijn te herkennen aan hun opvallende geelrode kleuren en hun relatief grote formaat van wel 27 millimeter. Hoewel ze indruk maken met hun grote lijf en het karakteristieke brommende geluid van hun vleugels, zijn ze van nature niet agressief. Ze dulden mensen in hun omgeving zolang hun nest onaangetast blijft. Toch kan een ongeluk snel ontstaan wanneer iemand per ongeluk te dicht bij hun nest komt te dichtbij komt, waardoor de hoornaars zich bedreigd voelen en hun gifstekel gebruiken.
Het is belangrijk om de nestbouw van deze hoornaars goed te begrijpen. Ze kiezen vaak holle bomen of spouwmuren als nestplaatsen, maar ook stedelijke gebieden ontsnappen niet aan hun komst. Hun nesten kunnen in omvang variëren, maar bereiken soms indrukwekkende formaten. De Europese hoornaar is een actief roofdier, dat andere insecten vangt om aan zijn larven te voeren. Om die reden vervult hij ook een ecologische rol, ondanks dat hij door zijn formaat en gifstekels als gevaarlijke insecten wordt beschouwd.
Invloed op menselijke gezondheid en risico’s van de hoornaarsteek
De Europese hoornaar draagt een gifstekel waarmee hij meerdere keren achter elkaar kan steken, in tegenstelling tot de honingbij die slechts één keer kan steken voordat zij sterft. Dit maakt hun stekende capaciteiten gevaarlijker voor mensen, vooral voor wie allergisch is. Allergische reacties op hoornaarsteken kunnen variëren van pijnlijke zwellingen tot ernstige anafylaxie, wat medische noodinterventie vereist.
Ook al zijn deze hoornaars zelden agressief, het feit dat ze soms dicht bij menselijke activiteiten nesten bouwen, bijvoorbeeld op balkons of in tuinen, verhoogt de kans op confrontaties. Het Vlaams Agentschap Natuur en Bos waarschuwde onder andere dat snoeiwerken in het voorjaar het risico op aanvallen kunnen vergroten, omdat hoornaars dan hun nesten bewaken. Een herkenbaar voorbeeld hiervan zijn talrijke meldingen van aanvallen tegen fans bij sportevenementen in Vlaanderen.
Naast directe gezondheidsrisico’s, verspreidt de Aziatische variant van de hoornaar ook gif over een afstand van enkele centimeters, wat oogirritaties kan veroorzaken. Dit maakt het belang van afstand houden extra groot bij het omgaan met deze insecten. Voor mensen zonder allergie zal een steek meestal leiden tot een dikke bult en zwelling, maar moet men altijd alert blijven bij symptomen die verergeren.
Ecologische impact en spanningen met de biodiversiteit
De Europese hoornaar speelt een ingewikkelde rol in het ecosysteem door zijn positie als roofdier van andere insecten. Het vangt voornamelijk vliegen, wespen en honingbijen om hun larven te voeden, wat enerzijds bijdraagt aan het reguleren van populaties. Anderzijds veroorzaakt dit spanningen onder bijenhouders en draagt het bij aan de druk op wilde bestuivers die al onder invloed staan van pesticiden en habitatverlies.
De recente uitbreiding van de Aziatische hoornaar, een invasieve soort die zich sinds 2004 vanuit Zuidoost-Azië over Europa verspreidt, verhoogt de ecologische dreiging aanzienlijk. Deze soort heeft een voorkeur voor honingbijen en kan daardoor lokale bijenvolken onder druk zetten. In België en Nederland worden gegenereerde nesten jaarlijks verwijderd, al is volledige uitroeiing onmogelijk door hun snelle verspreiding en het veranderende klimaat dat de voortplanting faciliteert.
Hoewel het verwijderen van nesten op openbare plaatsen zoals parken wordt gestimuleerd door instanties zoals Leefmilieu Brussel, blijven er vraagtekens bestaan over de effectiviteit van dergelijke bestrijdingsmaatregelen. De balans tussen het beschermen van de biodiversiteit en het voorkomen van gevaar voor de menselijke gezondheid blijft een voortdurende uitdaging.
Besluitvorming en bestrijding van de Europese hoornaar
De bestrijding van de Europese hoornaar blijkt complex. Zo zette de Nederlandse provincie Zeeland in 2025 de pogingen om de invasieve Aziatische hoornaar te bestrijden volledig stop, erkend dat uitroeiing niet haalbaar is. In Brussel worden nesten in openbare parken nog verwijderd bij melding, maar privéterreinen vallen onder eigen verantwoordelijkheid van de eigenaars, die zelf gespecialiseerde verdelgers moeten inschakelen indien nodig.
Deze aanpak weerspiegelt een bredere tendens waarbij instanties erkennen dat de soorten zich stevig gevestigd hebben in Europa. Het zoeken naar effectieve, duurzame methoden om zowel de ecologische impact te minimaliseren als de veiligheid van de mens te waarborgen, blijft een prioriteit. Deskundige ecologen benadrukken dat het houden van een veilige afstand van minstens drie meter rond de nesten vaak voldoende is om problemen te voorkomen.
Daarnaast wint educatie terrein: voorlichting over de herkenning van hoornaars, hun gedrag en het veilig omgaan met nesten helpt om paniek en onnodige ingrepen te voorkomen. Zo kunnen mensen genieten van de fascinerende natuurfenomenen die deze reusachtige wespen vertegenwoordigen, zonder onnodige risico’s te lopen.
Diverse aspecten van Europese en Aziatische hoornaars in 2025
In 2025 blijft het onderscheid tussen Europese en Aziatische hoornaars relevant. De Europese hoornaar is een inheemse soort, prominent met zijn bruin-oranje kop en zwart-gele achterlijf. De Aziatische variant is overwegend donkerder, met een kenmerkende gele of oranje band op het achterlijf. Deze verschillen zijn niet alleen visueel, maar ook gedragsmatig van aard. De Aziatische hoornaar bouwt in het seizoen vaak twee nesten, een klein bij de grond en later een groot hoog in de bomen, terwijl de Europese hoornaar zich beperkt tot één nest.
Voor imkers is vooral de Aziatische hoornaar een aandachtspunt vanwege zijn jacht op honingbijen, terwijl de Europese hoornaar ook een nuttige rol vervult in het natuurlijke evenwicht. Toch blijft elk contact met deze ‘killerwespen’ voorzichtigheid vereisen, vooral door hun giftige steken en het verhoogd gezondheidsrisico voor allergici.
Gegeven de groeiende populaties en bredere verspreiding is het belang van een doordachte, wetenschappelijk onderbouwde aanpak groter dan ooit. Het blijven monitoren van nesten, het ontwikkelen van effectieve preventiestrategieën en het informeren van het publiek over wat te doen bij een ontmoeting met hoornaars, zijn essentiële elementen voor 2025 en de komende jaren.
