Wanneer u een eekhoorn ziet, denkt u haast automatisch aan het zoeken naar noten en voedsel in het bos of de tuin. Toch is er tegenwoordig iets veel dringenders waar deze kleine bosbewoner op uit is. Door veranderingen in het seizoen en de natuur verschuift zijn focus, en begrijpen waarom deze slimme dieren nu meer nodig hebben dan alleen voedsel is essentieel om ze te helpen overleven in een veranderende omgeving.
Eekhoorn en veranderend gedrag
De rode eekhoorn, een veelvoorkomend dier in Nederland, is normaal gesproken druk bezig met het verzamelen van noten en zaden in het bos om zich voor te bereiden op de winter. Dit instinctieve gedrag helpt de eekhoorn om voedselvoorraden aan te leggen in diverse holen in bomen, die ze zorgvuldig verstoppen. Maar in 2025 is er een opvallende verschuiving te zien in hun gedrag. In plaats van de traditionele zoektocht naar noten, is de eekhoorn nu vooral bezig met het vinden van schuilplaatsen en veilige plekken om te overleven. Deze verandering komt onder meer door het onvoorspelbare weer en toenemende druk van roofdieren.
De eekhoorn wisselt bijvoorbeeld vaker van nest om te voorkomen dat zich vlooien ophopen, een parasiet die in warmere periodes een groot probleem vormt. Ze zoeken dus niet alleen naar voedsel, maar vooral naar comfort en veiligheid. Deze voortdurende beweging tussen 4 of 5 nesten verlaagt hun kans om ontdekt te worden door natuurlijke vijanden zoals boommarters en roofvogels.
Daarnaast is het opvallend dat eekhoorns in stedelijke gebieden meer moeite hebben met het vinden van hun voedselvoorraden door de veranderende inrichting van parken en tuinen, waardoor ze zich soms aanpassen door alternatieve voedselbronnen te zoeken of verscholen plekjes op te zoeken buiten het zicht.
De noodzaak van veilige nestplaatsen in het bos
Een eekhoorn brengt het grootste deel van zijn leven hoog in de bomen door, vooral in het nest dat zorgvuldig wordt opgebouwd of gekozen. In nieuwe studies wordt duidelijk dat het vinden van een betrouwbaar nestplaats tegenwoordig prioriteit heeft boven het verzamelen van voedsel. De traditionele boomholtes, vaak oude spechtennesten, bieden een veilige schuilplek met een smalle toegang die roofdieren buiten houdt. Wanneer zo’n hol echter verdwijnt door houtkap of veroudering, moet de eekhoorn uitwijken naar een zelfgemaakt bolvormig nest op takken, soms wel zes meter boven de grond.
Deze bolvormige nesten, bekleed met gras en mos, beschermen de dieren tegen kou en vocht, maar zijn ook kwetsbaar voor parasieten zoals de eekhoornvlo. Deze vlo wordt in het voorjaar en de zomer actief en dwingt eekhoorns om vaker van nest te wisselen om gezond te blijven. Deze habitude maakt het nest beschermen essentieel, maar ook een grote uitdaging in veranderende bosomstandigheden.
Door klimaatverandering en onregelmatige stormen, die de bosstructuur beschadigen, hebben eekhoorns een extra moeilijke taak om geschikte nestplaatsen te vinden. Dit leidt ertoe dat ze meer tijd besteden aan het zoeken naar stabiele en veilige plekken, terwijl hun energie anders naar voedsel zoeken zou gaan. Het effect van stormen op dieren zoals eekhoorns is hierdoor duidelijk zichtbaar in hun gedrag.
Voeding komt op een nieuwe plek in de prioriteitenlijst
Hoewel noten, eikels en zaden traditioneel de belangrijkste voeding voor eekhoorns vormen, verschuift hun behoefte in bepaalde periodes door de aanwezigheid van bedreigingen en weersinvloeden. De herfst blijft weliswaar het seizoen waarin eekhoorns noten verzamelen, maar de nadruk ligt nu meer op het veiligstellen van hun levensruimte. Ondanks dit blijven eekhoorns verrassend goed in staat om duizenden noten te verstoppen; studies tonen aan dat ze van de ongeveer 10.000 noten die ze verstoppen, 40% terugvinden — een indrukwekkende prestatie die hun overleving ondersteunt.
Wanneer het moeilijk is om voedsel te vinden, schakelen ze over op alternatieve bronnen, zoals bessen, knoppen, rupsen en soms ook vogeleieren. Dit opportunistische voedingsgedrag helpt hen te overleven in de veranderende natuur. Ook drinken eekhoorns water uit natuurlijke plasjes na regenval of kleine beekjes, een minder bekend maar cruciaal aspect van hun eetpatroon.
Deze verschuiving in dieet en gedrag benadrukt het belang van een gezonde natuurlijke omgeving waarin een variëteit aan voedselbronnen beschikbaar is. Bosgebieden waar biodiversiteit hoog blijft, bieden eekhoorns betere kansen om effectief te kunnen zoeken naar geschikte voeding en onderhoud van hun energieniveau tijdens barre periodes.
De impact van seizoensveranderingen op het eekhoornleven
Het hedendaagse klimaat, mede beïnvloed door de veranderende seizoenen, speelt een grote rol in het leven van de eekhoorn. Normaal gesproken zijn eekhoorns actief van zonsopgang tot zonsondergang en is het verzamelen van voedsel in het najaar een voorwaarde om de winter te overleven. In 2025 ervaren eekhoorns vaker onregelmatig winterweer, met zachtere temperaturen en ecosystemen die uit balans raken.
Het betekent dat eekhoorns niet langer een strikte winterslaap nodig hebben — deze dieren houden ook geen echte winterslaap, maar verminderen wel hun activiteit om energie te besparen. Tijdens bijzonder koude periodes blijven ze soms dagenlang in hun nest. Dit gedrag is echter kwetsbaar doordat voedselreserves soms sneller opraken en roofdieren makkelijker succes hebben wanneer eekhoorns minder mobiel zijn.
Daarnaast zorgen extreme weersomstandigheden, zoals hevige stormen en natte winters, voor uitdagingen met nestveiligheid en voedselvoorraden. Hierdoor is het belang van een veilige schuilplaats en het zoeken naar alternatieven buiten het traditionele voedselpatroon groter dan ooit. Interessant is de informatie op onverwachte dieren in de winter, die een breder perspectief geeft op hoe dieren zich aanpassen aan nieuwe klimaatomstandigheden.
Eekhoorns helpen: wat kunt u doen?
Het is duidelijk dat eekhoorns tegenwoordig vooral op zoek zijn naar veilige plekken om te schuilen en hun jongen groot te brengen, naast het vinden van voldoende voedsel. Voor natuurliefhebbers en huiseigenaren betekent dit dat het creëren van een vriendelijke omgeving voor deze dieren essentieel is. Het behoud van oude bomen die holtes bieden helpt enorm. Ook het planten van inheemse bomen en het laten liggen van bladeren en takken kan nest- en schuilplekjes stimuleren.
Daarnaast is het belangrijk om te begrijpen dat eekhoorns kwetsbaar zijn voor huisdieren en verkeer, wat vooral jonge dieren bedreigt. Door een rustige hoek in de tuin aan te bieden, met wat natuurlijk water en rustig voedsel, kunnen eekhoorns geholpen worden in de periode dat ze minder voedsel kunnen vinden.
Wie meer wil weten over de nood aan zachte winters voor dieren kan terecht op diepgaande informatie over dieren en weersinvloeden. Bewustwording van hun situatie helpt bij het nemen van goede maatregelen om deze kleine acrobaten in onze natuur te ondersteunen en een veilige toekomst te bieden.
